البته دستیابی به هدف یاد شده با چالش بزرگی به نام نرخ خوراک نیروگاهها مواجه است. در واقع آنچه که از یک سال پیش تاکنون محل اختلاف دو وزارتخانه نفت و نیرو شده، قیمت گازی است که تحویل بخش بزرگی ازنیروگاههای کشور برای تولید برق میشود. به عبارت بهتر طبق آنچه که بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت میگوید، صادرات برق با توجه به قیمت تمام شده تولید آن و نرخ گاز تحویلی به نیروگاهها برای کشور صرفه اقتصادی ندارد.
این در حالی است که حمید چیت چیان وزیر نیرو بر اقتصادی بودن صادرات نفت تأکید دارد و افزایش صادرات برق را در دستور کارش قرار داده است.
با وجود این و جدا از نگاهی که دو وزارتخانه حوزه انرژی به مقوله یاد شده دارند، سؤال این است که آیا تبدیل گاز به برق و صادرات برق از سوی وزارت نیرو منافع ملی بیشتر را تأمین میکند یا برعکس صادرات مستقیم گاز این خواسته را برآورده میکند؟
بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس با توجه به راندمان نیروگاهها، صادرات برق هم اکنون توجیه اقتصادی ندارد. بنابراین برای آنکه صادرات برق به کشورهای همسایه از توجه لازم برخوردار شود، باید راندمان تولید برق افزایش یابد و قیمت گاز متناظر با این راندمان
تعیین شود.
نرخ گاز نیروگاهها؟
محمد پارسا عضو هیأت مدیره سندیکای برق اما نظر دیگری دارد. او با اشاره به اینکه آقایان به موضوع یاد شده نگاه بخشی دارند، میگوید: در صادرات برق ابتدا باید نگاه امنیتی داشته باشیم. یعنی وقتی ما کشورهای همسایه را به برق خود وابسته میکنیم، در واقع روابط سیاسی و اقتصادی خود را با آنها تثبیت میکنیم.از بعد اقتصادی هم اگر به موضوع نگاه کنیم، میبینیم که باز صادرات برق برای کشور صرفه اقتصادی دارد. در واقع اگر با زغال سنگ برق تولید کنیم، قیمت تمام شده آن در هندوستان سه سنت و در ایران به دلیل مناسب نبودن محیط کسب و کار حدود پنج سنت در میآید.
وی با اشاره به ضرورت صادرات گاز و برق کشور، میافزاید: اینکه وزیر نفت میگوید گاز را باقیمت بالاتری از قیمت برق صادر میکند، به این دلیل است که وزیر نفت از یک فرصت طلایی که در پی بروز اختلاف بین ترکیه با روسیه و رژیم اشغالگر قدس پیش آمده، استفاده کرده و با نرخ مناسبی به ترکیه گاز صادر میکند و این نرخ را شاخص قرار داده است و میگوید، صادرات مستقیم گاز برای کشور بیشتر صرفه اقتصادی دارد، درحالی که ما برای احداث خط لوله گاز از پارس جنوبی تا ترکیه کلی سرمایه گذاری کرده ایم و این امر باید در ارزیابیها مورد توجه قرار بگیرد.
وی با اشاره به اینکه وزارت نفت معتقد است، باید به نیروگاهها سوخت غیریارانهای تحویل داده شود، میافزاید: اما ما میگوییم، گاز نیروگاهها را به همان نرخی بدهید که به صنایع پتروشیمی تحویل میدهید. یعنی نرخی که در گذشته 13 سنت بود و الآن قرار است، به 5/7 سنت کاهش پیدا کند.
پارسا در همین زمینه میافزاید: طبق مصوبه کمیسیون انرژی مجلس قرار بود، مرکز پژوهشهای مجلس موضوع را بررسی و براساس قانون برنامه، یک فرمول برای قیمت گاز تحویلی به نیروگاهها تعیین کند، اما هنوز چنین نکرده است.
وی درپاسخ به کسانی که ادعا میکنند، برق به اندازه صنایع پتروشیمی ایجاد ارزش افزوده نمی کند، لذا نباید برای صادرات برق تولیدی یارانه تعلق بگیرد، میگوید: چنین بحثی درست نیست. من حاضرم این موضوع را ثابت کنم که ارزش افزوده تولید برق بیشتر از صنایع پتروشیمی است. در واقع شاید در پایین دست آن گونه که میگویند، باشد، اما وقتی برق را از نیروگاه صادر میکنیم موضوع متفاوت میشود.
جدال دو وزارتخانه
توجه به تنوع محصولات صادرات و استفاده از پتانسیل جغرافیایی خاص ایران از دیگر نکاتی هستند که صادرات برق را حتی در شرایط فعلی و نامناسب که قیمت فروش برق با قیمت تولید شده سر به سر است، ضروری میکند.
این همان نکته ای است که سیدهاشم بنیهاشمی عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت وگو با قدس بدان اشاره و تصریح میکند: وقتی یک فرآورده را به یک محصول دیگر تبدیل میکنیم، این خود ایجاد ارزش افزوده میکند و باعث اشتغالزایی و افزایش قدرت اقتصادی ما در مقایسه با همسایگان میشود.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر شبکه برق ایران به تمام کشورهای همسایه متصل شده است و با آنها تبادل انرژی دارد، به طوری که برق به کشورهای افغانستان، پاکستان و عراق صادر و یا این انرژی را از برخی کشورها مثل ترکمنستان وارد میکند، میافزاید: باید همواره این موضوع را به یاد داشته باشیم که مشتریان گاز کم و محدود هستند، ولی مشتریان برق متعددند. در نتیجه اگر بتوانیم، تعدد محصول برای فروش داشته باشیم، قطعاً سود بیشتری میبریم.
نماینده مردم مشهد در مجلس میزان صادرات برق کشور در سال ۹۴ را حدود ۱۰ میلیارد کیلووات ساعت بر میشمرد و میگوید: البته ایران در زمینه انرژی برق ظرفیت صادرات بیشتری دارد. فقط وزارت نیرو باید با بها دادن به بخش خصوصی شرایط این مهم را فراهم کند.
وی درباره اختلاف نظر وزارت نفت با وزارت نیرو در زمینه تأمین خوراک نیروگاهها میگوید: بحثی که در زمینه قیمت گاز تحویلی بین این دو وزارتخانه مطرح است، یک بحث داخلی و بین خودشان است هر کدام میخواهد آن دیگری را بدهکار نشان بدهد، اما در سطح کلان آن چیزی که منافع ما را تأمین میکند، تنوع محصولات صادراتی
است.
بنیهاشمی تصریح میکند: اگرچه میزان تولید و صادرات گاز کشور در حال افزایش است، اما در مجموع خریداران گاز ما محدود هستند. ضمن اینکه قرار نیست، گاز را با قیمت ارزان به کشوری بفروشیم که میخواهد، آن را با قیمت بالاتری به کشورهای اروپایی بفروشد و از این طریق برای خود موقعیت بالاتری ایجاد کند. ما باید خودمان بازاریابی کنیم که یکی از راههای آن داشتن تنوع محصول برای فروش است.
در شرایط فعلی چاره ای جز صادرات برق نداریم
با وجود این برخی از کارشناسان حوزه انرژی، صادرات برق را یک امر اجباری میدانند و معتقدند، نیروگاههای بزرگ باید همواره فعال باشند و برق تولیدی هم قابل ذخیره در حجم زیاد نیست. بنابراین وزارت نیرو چاره ای جز صادرات برق به کشورهای همسایه ندارد.
آرش نجفی نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران چنین باوری دارد و به قدس میگوید: اگر قیمت برق مناسب باشد، قطعاً صادرات برق برای کشور صرفه اقتصادی دارد، اما در شرایط فعلی هم چاره ای جز صادرات برق نداریم.
وی با اشاره به اینکه استراتژی صادرات برق و گاز با یکدیگر متفاوتند، لذا نمی توان گفت که صادرات گاز به نفع کشور تمام میشود یا صادرات برق، میافزاید: برق قابل ذخیره نیست و در مواقعی که تولید مازاد داریم، چاره ای جز صادرات آن نداریم. از سوی دیگر نیروگاههای کشور بزرگ هستند. یعنی به گونه ای نیستند که هر وقت خواستیم، آنها را فعال و یا غیر فعال کنیم. بنابراین باید همواره به تولید برق بپردازیم و مازاد برق تولیدی را صادر کنیم.
وی تغییر نیروگاههای حرارتی به بادی و آبی را یک ضرورت برای کشور میخواند و میگوید: در این صورت هیچ شکی نیست که تولید و صادرات برق برای کشور با صرفه تر است، چون راهبرد برق و کارآمدی برق در بازارهای جهانی بالاتر از راهبرد گاز است. از لحاظ دیپلماسی جهانی هم برق بواسطه نقشی که در اقتصاد و تجارت دارد، از ماهیت برتری برخوردار است. یعنی بعضی مواقع صادرات برق برای ما نقش استراتژیک پیدا میکند . البته گاز هم تا حدی همین حالت را دارد . شما میبینید که روسیه یا اوکراین با قطع و وصل کردن خطوط انتقال گاز به اروپا از این قاره امتیاز میگیرند. اما قطعاً صادرات برق بمراتب میتواند از گاز مؤثرتر باشد، به این شرط که ما خود را «هاب» برق منطقه بکنیم.
بخش خصوصی وارد میدان شود
با وجود این و با توجه به نقش راهبردی تولید و صادرات برق این پرسش مطرح است که وزارت نیرو چگونه میتواند، سیاست افزایش صادرات برق را اجرایی کند؟
نجفی در پاسخ به این پرسش با ابراز تأسف از اینکه هم اکنون سرمایه گذاری، امکانات انتقال و سواپ برق در کشور محدود است، میگوید: هنوز تمام مکانیزمهای مدیریتی در حوزه نفت، برق و در مجموع در حوزه انرژی دولتی است. وزارت نیرو اگر میخواهد صادرات برق را افزایش دهد، باید بخش خصوصی را وارد بازی کند و از توان این بخش برای افزایش سرمایه گذاری و افزایش ظرفیت سازی در صنعت برق کمک بگیرد. در واقع اگر به بخش خصوصی میدان فعالیت داده شود، بخوبی میتواند به نقش خود در تولید برق عمل کند.
نظر شما